فرق اقامت دائم و شهروندی ترکیه: راهنمای جامع حقوق، مزایا و مسیرهای اخذ

خدمات اجتماعی، بازنشستگی و تسهیلات مالی

تسهیلات بانکی و دسترسی به وام‌ها یکی دیگر از نقاط برتری شهروندی است. شهروندان ترک بدون محدودیت‌های بوروکراتیک و سختگیرانه‌ای که بر اتباع خارجی اعمال می‌شود، می‌توانند از وام‌ها، تسهیلات اعتباری، و خدمات مالی دولتی بهره‌مند شوند. همچنین، دسترسی به سیستم بازنشستگی و تامین اجتماعی، به ویژه برای کسانی که قصد دارند دوران بازنشستگی خود را در ترکیه سپری کنند، از طریق شهروندی کامل‌تر و تضمین‌شده‌تر است.   

اقامت (İkamet): وضعیت خارجی با حق سکونت

مروری بر انواع اقامت و اهمیت آن

اقامت در ترکیه (İkamet İzni) مجوزی است که دولت ترکیه به اتباع خارجی می‌دهد تا بتوانند برای مدت مشخص در قلمرو این کشور سکونت داشته باشند. فرد دارای اقامت، از نظر حقوقی همچنان یک خارجی محسوب می‌شود و تنها حق سکونت را کسب کرده است.   

اقامت‌ها به طور کلی به دو دسته موقت و بلندمدت (دائم) تقسیم می‌شوند. اقامت‌های موقت برای دوره‌های یک یا دو ساله صادر شده و باید به طور منظم تمدید شوند. انواع رایج این اقامت‌ها شامل اقامت توریستی، اقامت دانشجویی، اقامت ملکی (خرید ملک زیر ۴۰۰,۰۰۰ دلار) و اقامت کاری است. در سال‌های اخیر، قوانین مربوط به تمدید اقامت‌های توریستی به شدت سختگیرانه شده است. اداره کل مدیریت مهاجرت (Göç İdaresi) اکنون برای تمدید اقامت توریستی، هدفی معقول و مشخص را طلب می‌کند و تمدید صرفاً بر اساس اجاره ملک به امری چالش‌برانگیز تبدیل شده است. این سختگیری‌ها باعث شده است که حفظ وضعیت اقامت قانونی برای مدت‌های طولانی، به ویژه برای کسانی که قصد دارند از طریق مسیرهای طولانی‌تر به اقامت دائم برسند، دشوارتر شود، زیرا مسیر هشت ساله برای آن‌ها نیازمند تغییر نوع اقامت به موارد پایدارتر است.   

اقامت دائم (Uzun Dönem İkamet): تعریف و الزامات دشوار

اقامت دائم، یا "اوزون دونم"، مجوزی است که برای مدت نامحدود صادر می‌شود و فرد را از فرآیند تمدید سالانه رها می‌سازد. با این حال، دستیابی به این وضعیت مستلزم تعهد بلندمدت و رعایت شرایط سختگیرانه‌ای است که نشان‌دهنده ادغام نسبی فرد در جامعه ترکیه است.   

برای واجد شرایط شدن، متقاضی باید حداقل هشت سال به صورت قانونی و متوالی در ترکیه اقامت داشته باشد. نکته قابل توجه این است که تمامی انواع اقامت‌ها به صورت یکسان محاسبه نمی‌شوند؛ به عنوان مثال، دوره‌های اقامت دانشجویی تنها نصف زمان مقرر (چهار سال) محاسبه می‌شود [۸۹، ۱۴۴]. این امر متقاضیان را مجبور می‌سازد تا پس از اتمام تحصیل، به سرعت اقامت خود را به نوعی دیگر (مانند کاری یا خانوادگی) تغییر دهند تا واجد شرایط شوند.   

علاوه بر شرط زمانی، محدودیت‌های جدی برای غیبت در نظر گرفته شده است. متقاضی نباید در طول هشت سال اقامت، در مجموع بیش از یک سال (بدون عذر موجه) خارج از خاک ترکیه بوده باشد. اگر این مدت از حد مجاز فراتر رود، دوره هشت ساله از ابتدا محاسبه خواهد شد.   

الزامات مالی و اجتماعی نیز جزء لاینفک این فرآیند هستند. متقاضی باید گواهی دهد که دارای تمکن مالی کافی و منظم برای تامین هزینه‌های خود و خانواده‌اش است، به طوری که این درآمد برای خود متقاضی و هر یک از اعضای خانواده‌اش حداقل برابر با یک سوم حداقل دستمزد ترکیه باشد. همچنین، فرد متقاضی نباید در سه سال پایانی اقامت خود هیچ‌گونه کمک اجتماعی یا مالی از دولت ترکیه دریافت کرده باشد. ارائه گواهی عدم سوء پیشینه (Adli Sicil Kaydı)، بیمه درمانی معتبر، و آدرس ملی اعلان الکترونیکی (UETS) نیز از مدارک ضروری هستند.   

ماهیت شکننده اقامت دائم و محدودیت‌های حقوقی

علیرغم نام "دائم"، این وضعیت حقوقی در مقایسه با شهروندی، آسیب‌پذیری بالایی دارد. این وضعیت با تنها یک سال غیبت بدون دلیل موجه (مانند دلایل پزشکی یا خدمات اجباری در کشور خود) از ترکیه، لغو می‌شود. این آسیب‌پذیری در برابر غیبت، نشان می‌دهد که اقامت دائم برای کسانی که تجارت بین‌المللی گسترده دارند و نمی‌توانند حضور مستمر در ترکیه را تضمین کنند، وضعیت پایداری نیست.   

نکته مهم دیگر این است که اقامت دائم به طور خودکار به معنای حق کار نامحدود نیست. دارندگان این اقامت همچنان برای اشتغال در ترکیه به مجوز کار (Çalışma İzni) نیاز دارند. این مسئله در تضاد کامل با حقوق یک شهروند است که بدون هیچ مجوز اضافه‌ای می‌تواند در هر بخشی مشغول به کار شود. علاوه بر این، دارندگان اقامت دائم از حقوق سیاسی و رأی‌دهی محروم هستند و نمی‌توانند در انتخابات محلی یا ملی شرکت کنند.   

شهروندی (Vatandaşlık): دروازه ورود به حقوق کامل و آزادی جهانی

شهروندی ترکیه (Vatandaşlık)، بالاترین وضعیت حقوقی است که فرد می‌تواند کسب کند و به معنای عضویت رسمی و کامل در کشور است. این وضعیت، فرد را عملاً یک تبعه ترک محسوب می‌کند و تمامی حقوق مدنی، سیاسی و اجتماعی را به او اعطا می‌کند. این وضعیت مادام‌العمر است و لغو آن تقریباً غیرممکن است مگر در موارد بسیار شدید مانند خیانت یا تهدید امنیت ملی.   

مزایای انحصاری شهروندی: حق رأی، مشاغل انحصاری و تسهیلات

شهروندی مزایایی را به همراه دارد که اقامت دائم، حتی از نوع بلندمدت، قادر به ارائه آن‌ها نیست.

قدرت پاسپورت و آزادی جهانی

دریافت پاسپورت ترکیه مهم‌ترین مزیت عملی شهروندی است. این پاسپورت امکان سفر بدون ویزا به بیش از ۱۱۰ کشور جهان را فراهم می‌کند و همچنین فرآیند اخذ ویزاهای طولانی‌مدت برای مقاصدی چون منطقه شینگن یا ایالات متحده را تسهیل می‌بخشد. این سطح از تحرک جهانی، محدودیت‌های ورود و خروج را که برای دارندگان اقامت دائم اعمال می‌شود، به طور کامل حذف می‌کند.

حق کار نامحدود و دسترسی به مشاغل انحصاری

تنها شهروندان ترکیه حق کار نامحدود و بدون نیاز به مجوز اضافی را دارند. مهم‌تر از آن، مشاغل حیاتی و دولتی مشخصی در ترکیه منحصراً برای شهروندان ترک محفوظ است. این مشاغل شامل پست‌های امنیتی در موسسات دولتی یا سازمان‌های خصوصی، وکالت، دندانپزشکی، داروسازی، و مدیریت بیمارستان‌های خصوصی است. این محدودیت‌ها عملاً یک «سد حرفه‌ای» ایجاد می‌کنند که ورود متخصصان خارجی را به بازار کار حساس ترکیه، حتی با وجود اقامت دائم، ناممکن می‌سازد. بنابراین، برای افراد متخصص که قصد دارند در حوزه‌های حرفه‌ای یا دولتی در ترکیه فعالیت کنند، شهروندی یک ضرورت مطلق است.   

مسیرهای سریع اخذ شهروندی: سرمایه‌گذاری ۴۰۰,۰۰۰ دلاری (عدم نیاز به زبان)

مسیرهای اصلی اخذ شهروندی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند که یکی بر مبنای ادغام اجتماعی و دیگری بر مبنای سرمایه‌گذاری است.

مسیر سرمایه‌گذاری (سریع‌ترین راه)

این مسیر برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال سرعت و ساده‌سازی فرآیند هستند، ایده‌آل است و معمولاً تنها ۳ تا ۴ ماه به طول می‌انجامد. متقاضی می‌تواند از طریق یکی از روش‌های زیر اقدام کند:   

1. خرید ملک: خرید یک یا چند ملک به ارزش حداقل ۴۰۰,۰۰۰ دلار آمریکا، با تعهد محضری به عدم فروش آن ملک به مدت سه سال.   

2. سپرده بانکی یا اوراق قرضه: سپرده‌گذاری حداقل ۵۰۰,۰۰۰ دلار در بانک‌های ترکیه یا خرید اوراق قرضه دولتی، با تعهد نگهداری این دارایی به مدت سه سال.   

نکته مهم در این روش، معافیت از الزام زبان ترکی است. این معافیت، تمایز دولت ترکیه بین جذب سرمایه خارجی (که نیاز به ادغام اجتماعی ندارد) و مسیر طبیعی شدن (که نیازمند ادغام فرهنگی است) را نشان می‌دهد.   

مسیر طبیعی شدن (۵ ساله)

این مسیر برای کسانی است که قصد دارند از طریق زندگی، کار، یا تحصیل (پس از کسر دوره دانشجویی) شهروندی ترکیه را کسب کنند و بر مبنای ماده ۹ قانون تابعیت تعریف شده است. الزامات این مسیر شامل موارد زیر است:

1. اقامت قانونی: حداقل پنج سال اقامت قانونی متوالی در ترکیه با مجوزهای معتبر.

2. محدودیت غیبت: عدم خروج از ترکیه برای مدت بیش از ۱۸۰ روز در طول دوره پنج ساله اقامت.

3. مهارت زبان: متقاضی باید توانایی‌های اولیه زبان ترکی را برای ادغام در جامعه ثابت کند.

4. ازدواج: ازدواج با تبعه ترک و حفظ زندگی مشترک واقعی به مدت سه سال نیز یکی از مسیرهای اخذ شهروندی است.   

پایداری حقوقی: تابعیت دوگانه و انتقال اتوماتیک به نسل آینده

یکی از جذاب‌ترین مزایای شهروندی ترکیه، به رسمیت شناختن تابعیت دوگانه است. فرد متقاضی نیازی به ترک تابعیت اصلی خود ندارد و می‌تواند از مزایای هر دو کشور بهره‌مند شود.

برخلاف اقامت دائم، شهروندی یک وضعیت موروثی ایجاد می‌کند. شهروندی ترکیه به طور خودکار به همسر و فرزندان وابسته زیر ۱۸ سال متقاضی منتقل می‌شود. علاوه بر این، فرزندانی که پس از کسب شهروندی متولد شوند، بر اساس اصل خون، به طور خودکار شهروند ترک خواهند بود. این ویژگی بالاترین سطح از پایداری حقوقی و اقتصادی را برای خانواده‌های مهاجر تضمین می‌کند.

تعهدات شهروندی: خدمت سربازی و مالیات بر درآمد جهانی

کسب شهروندی با دو تعهد مهم همراه است:

1. خدمت سربازی: برای مردان واجد شرایط زیر سن نظام وظیفه، خدمت نظامی اجباری خواهد بود. اگرچه امکان معافیت یا خرید خدمت (بدلی عسکری) وجود دارد، اما این یک تعهد قانونی است که باید مدیریت شود. اگر فرد تابعیت دوگانه داشته باشد و در کشور اصلی خود خدمت کرده باشد، می‌تواند درخواست معافیت بدهد، اما باید مدارک را ترجمه و تأیید کند.   

2. تعهدات مالیاتی بر درآمد جهانی: ترکیه ساکنان مالیاتی خود (کسانی که بیش از شش ماه در سال در این کشور اقامت دارند) را بر کل درآمد جهانی آن‌ها مشمول مالیات می‌کند. این مسئله، ریسک مالیاتی قابل توجهی را به همراه دارد و فرد باید قوانین مالیاتی ترکیه را در کنار قوانین کشور اصلی خود بررسی کند تا دچار تضاد یا مالیات مضاعف نشود.

نتیجه‌گیری و فراخوان عمل: کدام گزینه برای شما مناسب است؟

انتخاب بین اقامت دائم و شهروندی ترکیه، انتخابی است که کاملاً به اهداف بلندمدت، سطح تمکن مالی و انتظارات فرد از آینده زندگی در این کشور بستگی دارد.   

اگر هدف فرد صرفاً "سکونت پایدار" و دوری از دردسر تمدید اقامت است و فعالیت تجاری یا حرفه‌ای او در ترکیه محدود است، اقامت دائم (پس از ۸ سال تلاش مداوم برای حفظ اقامت قانونی) می‌تواند کافی باشد. در این حالت، فرد از تعهدات سربازی معاف می‌ماند ، اما باید به آسیب‌پذیری این وضعیت در برابر غیبت‌های طولانی (بیش از یک سال) توجه کند و بپذیرد که از حقوق سیاسی و شغلی کامل محروم است.   

در مقابل، اگر اهداف فرد شامل ادغام کامل، آزادی سفر جهانی، ورود به مشاغل حساس، و تضمین امنیت حقوقی نسل آینده باشد، تنها شهروندی می‌تواند این نیازها را برآورده سازد. مسیر سرمایه‌گذاری (خرید ملک حداقل ۴۰۰,۰۰۰ دلاری) سریع‌ترین و مطمئن‌ترین راه برای کسب این عضویت کامل و پایدار است. این مسیر همچنین به دلیل عدم الزام به تسلط به زبان ترکی، موانع فرهنگی را برای سرمایه‌گذاران غیربومی از میان برمی‌دارد.

با توجه به پیچیدگی‌های حقوقی، مسئولیت‌های مالیاتی و تعهدات نظامی، اکیداً توصیه می‌شود که متقاضیان قبل از هرگونه تصمیم‌گیری مالی بزرگ، با یک وکیل متخصص و مجرب در قوانین مهاجرت ترکیه که دارای سابقه و اعتبار (E-E-A-T) است، مشورت کنند. این مشاوره‌ها تضمین می‌کند که تمامی فرآیندها بر اساس آخرین دستورالعمل‌های رسمی اداره کل مدیریت مهاجرت (Göç İdaresi) و با در نظر گرفتن تمام تعهدات حقوقی و مالی انجام پذیرد. در این حوزه، دقت اطلاعات و تجربه دست اول متخصص، اهمیت حیاتی دارد.