اقامت ترکیه برای زیر ۱۸ سال؛ راهنمای جامع ۲۰۲۵

انواع روش‌های دریافت اجازه اقامت ترکیه برای افراد زیر ۱۸ سال

انتخاب نوع صحیح اجازه اقامت، نخستین و حیاتی‌ترین گام در فرآیند مهاجرت است. برای افراد زیر ۱۸ سال، قانون ترکیه مسیرهای مشخصی را بر اساس وضعیت خانواده یا تحصیلات پیش‌بینی کرده است.   

اقامت خانوادگی (Aile İkamet İzni)

اقامت خانوادگی به عنوان مستحکم‌ترین نوع اقامت برای کودکان شناخته می‌شود. این مجوز به همسر و فرزندان زیر ۱۸ سال فردی که خود دارای اقامت معتبر (کاری، ملکی یا دانشجویی) یا تابعیت ترکیه است، اعطا می‌گردد. در این ساختار، فرد اصلی به عنوان "حامی" (Destekleyici) شناخته شده و مسئولیت مالی و قانونی افراد تحت تکفل خود را بر عهده می‌گیرد. یکی از مزایای کلیدی این نوع اقامت، حق تحصیل رایگان در مدارس دولتی ترکیه بدون نیاز به ویزای دانشجویی است. اعتبار این مجوز معمولاً همسو با اعتبار اقامت حامی است و حداکثر می‌تواند تا سه سال صادر شود.   

اقامت تحصیلی (Öğrenci İkamet İzni)

در مواردی که والدین کودک در ترکیه اقامت ندارند یا کودک به صورت مستقل برای تحصیل در مدارس بین‌المللی یا دانشگاه اقدام کرده است، اقامت تحصیلی صادر می‌شود. برای افراد زیر ۱۸ سال در این رده، الزامات بسیار سخت‌گیرانه‌ای برای معرفی یک سرپرست یا قیم قانونی (Legal Representative) در داخل ترکیه وجود دارد. مراکز آموزشی ترکیه باید پذیرش رسمی فرد را تایید کرده و اداره مهاجرت نیز باید از اسکان امن و نظارت بر کودک اطمینان حاصل کند.   

اقامت کوتاه مدت توریستی و ملکی

اگر خانواده‌ای ملکی به ارزش حداقل ۲۰۰,۰۰۰ دلار در ترکیه خریداری کرده باشد، فرزندان زیر ۱۸ سال می‌توانند به عنوان همراه، اقامت کوتاه مدت دریافت کنند. اما در مورد اقامت‌های توریستی ساده (بر پایه اجاره‌نامه)، در سال ۲۰۲۵ سیاست کلی بر عدم صدور یا عدم تمدید این نوع مجوزها در اکثر مناطق استوار است، مگر در موارد خاص و مستدل.   

چک‌لیست مدارک لازم برای اقامت ترکیه زیر ۱۸ سال (آپدیت ۲۰۲۵)

فرآیند درخواست اقامت برای صغار نیازمند ارائه اسنادی است که رابطه حقوقی میان کودک و والدین را به شکلی غیرقابل تردید اثبات کند. هرگونه ابهام در این اسناد منجر به ریجکت شدن آنی درخواست می‌گردد.   

رضایت‌نامه رسمی خروج و اقامت (Muvafakatname)

این مدرک، "پاشنه آشیل" پرونده‌های اقامتی برای افراد زیر ۱۸ سال است. دولت ترکیه به شدت نسبت به قوانین صیانت از خانواده و جلوگیری از قاچاق یا جابجایی غیرقانونی کودکان حساس است. اگر کودک تنها با یکی از والدین در ترکیه حضور دارد، باید رضایت‌نامه رسمی و محضری والدی که در کشور مبدأ است ارائه شود.

در مورد اتباع ایرانی، این رضایت‌نامه باید یا در دفاتر اسناد رسمی ایران تنظیم شده و به تایید وزارت امور خارجه و سفارت ترکیه برسد، یا اینکه در کنسولگری ایران در ترکیه تنظیم شده و سپس در فرمانداری (Kaymakamlık) تایید گردد. نکته ظریف حقوقی در اینجا این است که رضایت‌نامه باید صراحتاً به موضوع "اجازه دریافت اقامت در ترکیه" و "اجازه تحصیل" اشاره داشته باشد.   

گواهی تولد و شناسنامه

ارائه ترجمه رسمی شناسنامه برای کودکان ایرانی الزامی است. از آنجایی که ایران عضو پیمان آپوستیل نیست، تاییدات سلسله‌مراتبی (دادگستری، وزارت خارجه ایران و کنسولگری ترکیه) برای معتبر بودن این مدارک در ادارات مهاجرت ترکیه ضروری است. برای نوزادانی که در خاک ترکیه متولد می‌شوند، برگه ولادت صادره از بیمارستان باید بلافاصله به اداره نفوس برده شده و برای نوزاد پاسپورت و سپس اجازه اقامت دریافت شود.   

محله‌های ممنوعه ترکیه برای اقامت؛ لیست مناطق مسدود شده ۲۰۲۵

یکی از بزرگترین موانع در مسیر دریافت اقامت، لیست "محله‌های ممنوعه" است که از ژوئیه ۲۰۲۲ به طور مداوم در حال گسترش بوده است. این قانون بر اساس این منطق وضع شده که تمرکز بیش از حد اتباع خارجی در یک نقطه، انسجام اجتماعی و بافت جمعیتی محلی را با چالش مواجه می‌کند.   

در حال حاضر ۱۱۶۹ محله در سراسر ترکیه برای صدور اقامت‌های جدید مسدود شده‌اند. خانواده‌هایی که دارای فرزند زیر ۱۸ سال هستند، باید قبل از اجاره یا خرید ملک، وضعیت محله مورد نظر را در سایت رسمی اداره مهاجرت چک کنند، زیرا حتی در صورت داشتن تمامی مدارک، سکونت در منطقه مسدود شده منجر به ریجکت قطعی درخواست می‌شود.

شایان ذکر است که این محدودیت‌ها برای نوزادانی که والدین آن‌ها قبلاً در آن آدرس اقامت داشته‌اند یا دانش‌آموزانی که در مدارس همان مناطق پذیرش گرفته‌اند، تحت شرایط خاصی قابل اغماض است.   

هزینه‌های دولتی و شرایط جدید بیمه سلامت برای کودکان در ترکیه

از اول آوریل ۲۰۲۵، الزامات جدیدی برای بیمه سلامت اتباع خارجی معرفی شده است که هزینه‌های زندگی در ترکیه را برای خانواده‌ها افزایش داده است. هدف از این تغییرات، اطمینان از پوشش کافی هزینه‌های درمانی سنگین و کاهش فشار بر سیستم بهداشت عمومی ترکیه است.   

برای افراد زیر ۱۸ سال، در صورتی که تحت پوشش اقامت خانوادگی و بیمه SGK والدین (به‌ویژه والدینی که اجازه کار دارند) باشند، ممکن است نیاز به بیمه خصوصی جداگانه نباشد. اما در اقامت‌های کوتاه مدت، داشتن بیمه برای تمامی اعضای خانواده الزامی است.   

هزینه‌های دولتی نیز شامل هزینه کارت کیملیک (۸۱۰ لیر) و حق خاک (Harç) است که بر اساس ملیت و مدت زمان اقامت متغیر است و می‌تواند بین ۴,۰۰۰ تا ۱۲,۰۰۰ لیر در سال باشد.   

راهنمای تحصیل در مدارس ترکیه و مراحل دریافت برگه دنکلیک (Denklik)

یکی از اصلی‌ترین انگیزه‌های مهاجرت خانواده‌های زیر ۱۸ سال، بهره‌مندی از سیستم آموزشی ترکیه است که در سال‌های اخیر تلاش کرده خود را به استانداردهای اروپایی نزدیک کند. آموزش در ترکیه به صورت ۴+۴+۴ (ابتدایی، متوسطه اول و متوسطه دوم) و برای تمامی کودکان، فارغ از وضعیت مهاجرتی آن‌ها، اجباری است.   

فرآیند دنکلیک (معادل‌سازی مدارک تحصیلی)

برای اینکه دانش‌آموز ایرانی بتواند در یک مدرسه ترکیه‌ای ثبت‌نام کند، باید ثابت کند که پایه تحصیلی قبلی او در ایران با سیستم ترکیه هم‌خوانی دارد. این فرآیند "دنکلیک" نامیده می‌شود.   

1. مرحله آنلاین: ثبت درخواست در سامانه edenklik.meb.gov.tr و بارگذاری اسکن مدارک تحصیلی تایید شده.   

2. مرحله حضوری: مراجعه به اداره آموزش و پرورش (Milli Eğitim) شهر محل سکونت با اصل مدارک و ترجمه‌های رسمی.   

3. مدارک مورد نیاز: کارنامه سال‌های قبل، شناسنامه، کارت اقامت (یا برگه راندوو) و پاسپورت.   

خانواده‌های ایرانی می‌توانند بین مدارس دولتی (رایگان با زبان ترکی)، مدارس خصوصی (شهریه متوسط با امکانات بیشتر) و مدارس بین‌المللی (شهریه دلاری با زبان انگلیسی) انتخاب کنند. مدارس ایرانی فجر (استانبول) و ۲۲ بهمن (آنکارا) نیز گزینه‌هایی هستند که دقیقاً مطابق با سرفصل‌های آموزش و پرورش ایران فعالیت می‌کنند و برای کسانی که قصد بازگشت به ایران را دارند، ایده‌آل هستند.   

مراحل گام‌به‌گام راندوو و انگشت‌نگاری برای کودکان در اداره مهاجرت

از سال ۲۰۲۴، اداره مهاجرت ترکیه سیستم انگشت‌نگاری و احراز هویت بیومتریک را برای تمامی متقاضیان اقامت، از جمله افراد زیر ۱۸ سال (بسته به تشخیص مأمور و رده سنی)، اجرایی کرده است. این داده‌ها در یک پایگاه داده مرکزی ذخیره شده و برای صدور کارت کیملیک و همچنین کنترل‌های مرزی استفاده می‌شوند.   

فرآیند اجرایی در روز مصاحبه (Randevu) شامل مراحل زیر است:

• حضور فیزیکی کودک به همراه حداقل یکی از والدین (با داشتن رضایت‌نامه از والد دیگر).   

• ارائه پوشه صورتی (Pink Folder) حاوی تمامی مدارک ترجمه شده و فیش‌های پرداختی.   

• انجام مصاحبه کوتاه در مورد هدف از اقامت و وضعیت سکونت.   

• در صورت تایید، کارت کیملیک ظرف مدت ۳۰ تا ۹۰ روز از طریق پست PTT به آدرس ثبت شده ارسال می‌گردد.   

وضعیت سربازی پسران ایرانی در ترکیه و نحوه استفاده از سامانه میخک

برای پسران ایرانی زیر ۱۸ سال، مهاجرت به ترکیه با چالش‌های حقوقی مضاعفی در کشور مبدأ همراه است. خروج از کشور پسران تا قبل از ۱۸ سالگی با اجازه پدر میسر است، اما به محض رسیدن به سن ۱۸ سال تمام، فرد "مشمول" نظام وظیفه شناخته شده و برای ادامه حضور در خارج از کشور یا تردد به ایران، باید وضعیت خود را مشخص کند.   

اتباع ایرانی مقیم ترکیه که بیش از سه سال اقامت مستمر داشته باشند، می‌توانند از تسهیلات "مهر خروج مشمولین" استفاده کنند که اجازه می‌دهد سالی دو بار و در مجموع ۹۰ روز به ایران سفر کنند بدون اینکه نیاز به انجام خدمت سربازی داشته باشند. تمامی این فرآیندها مستلزم ثبت‌نام در سامانه "میخک" و تایید مدارک در کنسولگری‌های ایران در ترکیه است.   

علت ریجکت شدن اقامت ترکیه برای فرزندان و نکات طلایی پیشگیری

بر اساس تحلیل داده‌های آماری و تجربیات سال ۲۰۲۴، بیش از ۳۰ درصد درخواست‌های اولیه اقامت کوتاه مدت با ریجکتی مواجه می‌شوند. دلایل اصلی برای افراد زیر ۱۸ سال عبارتند از:   

• نقص در رضایت‌نامه: استفاده از فرمت‌های غیر استاندارد یا عدم تایید در مراجع ذی‌صلاح ترکیه.   

• مشکلات آدرس: ثبت آدرس در محله‌های مسدود شده یا عدم تطابق نام مستأجر در قبوض خدماتی.   

• تمکن مالی ضعیف حامی: حامی باید ثابت کند که توانایی پوشش هزینه‌های فرزند را دارد (حداقل یک‌سوم حقوق پایه به ازای هر نفر).   

• بیمه نامعتبر: استفاده از بیمه‌های ارزان‌قیمت که سقف پوشش جدید ۲۰۲۵ را رعایت نکرده‌اند.   

توصیه‌های نهایی برای خانواده‌ها

• همیشه حداقل دو ماه قبل از اتمام مهلت ویزا یا اقامت قبلی، فرآیند تمدید را آغاز کنید.   

• قبل از هرگونه پرداخت وجه برای اجاره یا خرید ملک، وضعیت "باز بودن" محله را از شهرداری یا اداره مهاجرت استعلام کنید.   

• مدارک تحصیلی و شناسنامه را حتماً در ایران ترجمه و تایید کرده و در صورت امکان، مهر تایید سفارت ترکیه در ایران را دریافت کنید تا در داخل ترکیه با بروکراسی کمتری مواجه شوید.   

• به محض تغییر آدرس، ظرف مدت ۲۰ روز کاری آدرس جدید را در سامانه "نفوس" ثبت کنید؛ در غیر این صورت اقامت شما و فرزندتان به طور خودکار ابطال خواهد شد.   

تحولات سال ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که ترکیه دیگر مقصدی برای "اقامت‌های ساده و ارزان" نیست، بلکه به محیطی تبدیل شده که در آن تنها افراد با هدف مشخص (تحصیل، کار یا سرمایه‌گذاری) و مدارک کامل حقوقی می‌توانند برای فرزندان خود آینده‌ای پایدار ترسیم کنند. درک این واقعیت‌های جدید، کلید اصلی موفقیت در مسیر مهاجرتی خانواده‌های مدرن است.