انواع پاسپورت ترکیه ۲۰۲۵

در نظام حقوق بین‌الملل و روابط کنسولی، گذرنامه تنها یک سند مسافرتی نیست، بلکه نمادی از حاکمیت ملی، جایگاه دیپلماتیک و قدرت چانه‌زنی یک کشور در صحنه جهانی است. جمهوری ترکیه، به واسطه موقعیت منحصر به فرد خود به عنوان پلی میان قاره‌های آسیا و اروپا و همچنین نقش فعال در پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و نامزدی برای عضویت در اتحادیه اروپا، دارای یکی از پیچیده‌ترین و طبقه‌بندی‌شده‌ترین سیستم‌های صدور گذرنامه در جهان است. موضوع «انواع پاسپورت ترکیه» فراتر از تفاوت رنگ‌هاست؛ این تفاوت‌ها ریشه در قانون گذرنامه شماره ۵۶۸۲ (Passport Law No. 5682) مصوب سال ۱۹۵۰ دارد که جامعه را بر اساس خدمات دولتی، جایگاه دیپلماتیک و شهروندی عادی تفکیک می‌کند.   

برای شهروندان خارجی، به‌ویژه سرمایه‌گذاران و مهاجران ایرانی که به دنبال امنیت سرمایه و آزادی سفر هستند، درک دقیق این اکوسیستم حقوقی حیاتی است. در سال ۲۰۲۵، با تغییرات بنیادین در تعرفه‌های دولتی، سخت‌گیری‌های جدید در قوانین شهروندی از طریق سرمایه‌گذاری (CBI) و تحولات مربوط به سیستم‌های مجوز سفر اروپا (ETIAS)، نیاز به یک منبع جامع که تمامی این ابعاد را با رویکردی تحلیلی و مبتنی بر داده‌های معتبر بررسی کند، بیش از پیش احساس می‌شود. این گزارش با رعایت اصول E-E-A-T (تخصص، تجربه، اعتبار و اعتماد) و با استناد به منابع رسمی وزارت امور خارجه ترکیه (MFA)، اداره کل نفوس و شهروندی (NVI) و شاخص‌های جهانی، تدوین شده است تا راهنمایی نهایی برای درک انواع پاسپورت ترکیه باشد.

معرفی کامل ۴ نوع پاسپورت ترکیه؛ تفاوت رنگ‌ها چیست؟

سیستم گذرنامه ترکیه بر خلاف بسیاری از کشورهای غربی که عمدتاً بر دو نوع پاسپورت عادی و دیپلماتیک تمرکز دارند، دارای یک ساختار چهار لایه است. این ساختار سلسله‌مراتب اداری و اجتماعی ترکیه را منعکس می‌کند و هر رنگ پاسپورت، حقوق و امتیازات کنسولی متفاوتی را به دارنده اعطا می‌کند.

پاسپورت قرمز ترکیه (عمومی)؛ شرایط دریافت و مزایا

پاسپورت قرمز که در ادبیات حقوقی ترکیه «Umuma Mahsus» (مختص عموم) و در زبان عامیانه «Bordo Pasaport» نامیده می‌شود، پایه اصلی سیستم هویت بین‌المللی شهروندان ترکیه است.   

چه کسانی واجد شرایط پاسپورت قرمز هستند؟

این گذرنامه برای تمامی شهروندان جمهوری ترکیه که واجد شرایط دریافت پاسپورت‌های خاص (سبز، خاکستری یا سیاه) نیستند، صادر می‌شود. این گروه شامل اکثریت قاطع جمعیت، از کارگران و کارمندان بخش خصوصی گرفته تا دانشجویان و بازنشستگان عادی می‌شود. همچنین، اتباع خارجی که از طریق برنامه‌های سرمایه‌گذاری، ازدواج یا اقامت کاری طولانی‌مدت موفق به اخذ تابعیت ترکیه می‌شوند، در وهله اول این نوع پاسپورت را دریافت می‌کنند.   

مدت اعتبار و ویژگی‌های فنی

پاسپورت‌های بیومتریک قرمز رنگ دارای ۳۸ صفحه برای درج ویزا و مهرهای ورود و خروج هستند. مدت اعتبار این گذرنامه‌ها بر اساس درخواست متقاضی و سن او متغیر است:

• برای افراد زیر ۱۸ سال: حداکثر اعتبار ۵ سال است. دلیل این امر تغییرات سریع چهره در سنین رشد و نیاز به به‌روزرسانی عکس بیومتریک است.   

• برای افراد بالای ۱۸ سال: اعتبار می‌تواند از ۶ ماه تا ۱۰ سال باشد. اکثر متقاضیان به دلیل صرفه اقتصادی و کاهش بروکراسی، گزینه ۱۰ ساله را انتخاب می‌کنند.   

قدرت سفر با پاسپورت قرمز

دارندگان پاسپورت قرمز برای ورود به منطقه شنگن (Schengen)، بریتانیا، ایالات متحده آمریکا و کانادا نیازمند دریافت ویزا هستند. با این حال، دولت ترکیه با اتخاذ سیاست «نگاه به شرق» و توسعه روابط با آمریکای جنوبی، توانسته است دسترسی بدون ویزا به بازارهای مهمی همچون ژاپن، کره جنوبی، سنگاپور و تقریباً تمام کشورهای آمریکای لاتین را برای دارندگان این پاسپورت فراهم کند.   

پاسپورت سبز ترکیه (ویژه)؛ کلید سفر بدون ویزا به اروپا

پاسپورت سبز یا «Hususi» (خصوصی/ویژه) یکی از بحث‌برانگیزترین و در عین حال قدرتمندترین ابزارهای سفر در ترکیه است. این پاسپورت نمادی از جایگاه اجتماعی و پاداش خدمت دولتی محسوب می‌شود و دارنده آن از امتیازاتی برخوردار است که حتی بسیاری از شهروندان اروپایی فاقد آن هستند.   

شرایط اخذ پاسپورت سبز (Hususi)

هدف قانون‌گذار از ایجاد این رده، تسهیل مأموریت‌ها و سفرهای شخصی کارمندان عالی‌رتبه دولت بوده است تا بدون درگیری با پروسه‌های طولانی ویزا، قادر به سفر باشند. طبق ماده ۱۴-A قانون گذرنامه، افراد زیر واجد شرایط هستند:

1. کارمندان رسمی دولت (Memurlar): کسانی که در سیستم طبقه‌بندی مشاغل دولتی به درجات ۱، ۲ و ۳ (بالاترین درجات اداری بر اساس سابقه و تحصیلات) نائل شده‌اند. این شامل معلمین با سابقه، پزشکان دولتی، اساتید دانشگاه و مدیران میانی وزارتخانه‌ها می‌شود.   

2. نمایندگان سابق مجلس: اعضای سابق مجلس ملی کبیر ترکیه (TBMM) که دیگر در مسند قدرت نیستند.

3. صادرکنندگان نمونه: بازرگانانی که حجم صادرات سالانه شرکت آن‌ها از حد نصاب مشخصی (که سالانه توسط وزارت بازرگانی تعیین می‌شود، معمولاً بالای ۵۰۰ هزار دلار تا ۱۰ میلیون دلار بسته به سطح) فراتر رود. این سیاست برای تشویق صادرات و ارزآوری اتخاذ شده است.

4. خانواده درجه یک: همسر و فرزندان مجرد (تا ۲۵ سالگی به شرط اشتغال به تحصیل و بیکار بودن) نیز از این امتیاز بهره‌مند می‌شوند.   

مزیت رقابتی: معافیت از ویزای شنگن

مهم‌ترین ویژگی پاسپورت سبز، معافیت از ویزای شنگن برای سفرهای کوتاه‌مدت (تا ۹۰ روز در هر ۱۸۰ روز) است. در حالی که دارندگان پاسپورت قرمز باید هفته‌ها منتظر وقت سفارت و بررسی مدارک باشند، دارندگان پاسپورت سبز می‌توانند تنها با خرید بلیط به آلمان، فرانسه یا هر کشور دیگر عضو شنگن سفر کنند. این تفاوت فاحش، پاسپورت سبز را به یکی از مطلوب‌ترین اسناد در جامعه ترکیه تبدیل کرده است.   

پاسپورت خاکستری (خدمت)؛ مخصوص مأموریت‌های دولتی

پاسپورت خاکستری یا «Hizmet» (خدمت)، ماهیتی کاملاً عملکردی دارد و برخلاف پاسپورت سبز، امتیازی شخصی محسوب نمی‌شود، بلکه ابزاری برای انجام وظیفه است.   

کاربرد و محدودیت‌ها

این گذرنامه برای افرادی صادر می‌شود که فاقد شرایط دریافت پاسپورت سبز یا دیپلماتیک هستند، اما برای انجام مأموریت‌های رسمی از سوی دولت، شهرداری‌ها، فدراسیون‌های ورزشی یا سازمان‌های تابعه دولت (مانند هلال احمر ترکیه - Kızılay) به خارج از کشور اعزام می‌شوند.

• اعتبار محدود: اعتبار این پاسپورت دقیقاً منطبق با مدت مأموریت است و پس از بازگشت به کشور، باید به نهاد صادرکننده تحویل داده شود.   

• معافیت‌های ویزایی: مشابه پاسپورت سبز، این گذرنامه نیز امکان سفر بدون ویزا به کشورهای شنگن و بسیاری از مقاصد دیگر را فراهم می‌کند.

نظارت‌های جدید بر پاسپورت خاکستری

در سال‌های اخیر، پس از رسوایی‌هایی که در آن برخی شهرداری‌ها با صدور پاسپورت خاکستری برای افراد غیرمرتبط زمینه مهاجرت غیرقانونی آن‌ها به اروپا را فراهم کرده بودند، وزارت کشور ترکیه (Ministry of Interior) نظارت‌های بسیار سخت‌گیرانه‌ای را بر صدور این نوع پاسپورت اعمال کرده است. اکنون صدور آن نیازمند تاییدیه مستقیم از مراجع عالی نظارتی است.

پاسپورت مشکی (دیپلماتیک)؛ بالاترین رده اعتبار سیاسی

پاسپورت سیاه یا «Diplomatik»، همان‌طور که از نامش پیداست، بالاترین رده گذرنامه در جمهوری ترکیه است و مطابق با کنوانسیون وین در مورد روابط دیپلماتیک صادر می‌شود.   

دارندگان مجاز پاسپورت دیپلماتیک

این پاسپورت مختص مقامات ارشد نظام است، از جمله:

• رئیس‌جمهور و معاونین او.

• رئیس مجلس و نمایندگان فعلی مجلس ملی.

• وزرا، قضات دادگاه قانون اساسی و دیوان عالی.

• ژنرال‌های ارشد ارتش (Orgeneraller).

• سفرا و دیپلمات‌های حرفه‌ای وزارت امور خارجه و خانواده‌های آن‌ها.   

مصونیت‌ها و امتیازات ویژه

دارندگان این پاسپورت از مصونیت دیپلماتیک برخوردارند، در فرودگاه‌ها از گیت‌های اختصاصی (VIP/CIP) عبور می‌کنند و تقریباً در هیچ کشوری مورد بازرسی بدنی یا بار قرار نمی‌گیرند. معافیت ویزایی آن‌ها گسترده‌تر از هر نوع پاسپورت دیگری است و شامل سفرهای رسمی طولانی‌مدت نیز می‌شود.

هزینه پاسپورت ترکیه در سال ۲۰۲۵؛ جدول قیمت‌ها و تعرفه‌های جدید

یکی از مهم‌ترین جنبه‌های دریافت پاسپورت ترکیه، هزینه‌های مرتبط با آن است که در سال ۲۰۲۵ دستخوش تغییرات چشمگیری شده است. در اقتصاد ترکیه، بسیاری از تعرفه‌های دولتی بر اساس «نرخ ارزیابی مجدد» (Yeniden Değerleme Oranı) که سالانه بر اساس نرخ تورم تعیین می‌شود، افزایش می‌یابد. برای سال ۲۰۲۵، این نرخ حدود ۴۳.۹۳٪ تعیین شده است که منجر به جهش قیمت‌ها شده است.   

ساختار هزینه‌های دولتی

هزینه نهایی پاسپورت ترکیه از مجموع دو مبلغ تشکیل می‌شود:

1. هزینه دفترچه (Defter Bedeli): مبلغی که بابت چاپ و صدور فیزیکی دفترچه پاسپورت دریافت می‌شود و برای همه مدت‌زمان‌ها ثابت است.

2. هزینه خدمات/هارچ (Harç Bedeli): نوعی مالیات دولتی که بسته به مدت اعتبار پاسپورت (از ۶ ماه تا ۱۰ سال) متغیر است.

جدول کامل قیمت پاسپورت ترکیه (۲۰۲۵)

بر اساس آخرین ابلاغیه منتشر شده در روزنامه رسمی (Resmi Gazete) و داده‌های اداره نفوس ، جدول هزینه‌ها به شرح زیر است:

معافیت‌های مالی برای دانشجویان و کارمندان

• دانشجویان: یکی از سیاست‌های حمایتی دولت ترکیه، معافیت دانشجویان (عموماً زیر ۲۵ سال) از پرداخت «هزینه هارچ» است. دانشجویان تنها ملزم به پرداخت هزینه دفترچه (۱,۱۳۵ لیر) هستند. این معافیت شامل سفرهای تحصیلی، اراسموس (Erasmus) و حتی سفرهای شخصی دانشجویان می‌شود.   

• پاسپورت سبز و خاکستری: متقاضیان این پاسپورت‌ها نیز از پرداخت هزینه هارچ معاف هستند و تنها هزینه دفترچه را می‌پردازند، زیرا صدور این پاسپورت‌ها به دلیل جایگاه شغلی یا مأموریت دولتی است.   

مراحل دریافت پاسپورت ترکیه؛ راهنمای گام‌به‌گام ثبت‌نام و مدارک

دریافت پاسپورت در ترکیه در سال‌های اخیر با ادغام خدمات در اداره کل نفوس و شهروندی (Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü - NVI) بسیار مدرن و سریع شده است. در گذشته این وظیفه بر عهده پلیس امنیت بود، اما اکنون به عنوان یک خدمت شهروندی ارائه می‌شود.   

چطور برای پاسپورت اقدام کنیم؟

1. رزرو نوبت (Randevu): متقاضی باید ابتدا از طریق وب‌سایت رسمی randevu.nvi.gov.tr یا سامانه دولت الکترونیک (E-Devlet) یا تماس با شماره تلفن ۱۹۹، نوبت مراجعه حضوری رزرو کند.   

2. جمع‌آوری مدارک:

   • اصل کارت شناسایی ملی جدید (T.C. Kimlik Kartı). استفاده از گواهینامه رانندگی یا شناسنامه‌های قدیمی معمولاً پذیرفته نمی‌شود.

   • یک قطعه عکس بیومتریک که در ۶ ماه اخیر گرفته شده باشد (پس‌زمینه سفید، بدون روتوش، ابعاد ۵x۶). عکاسان در ترکیه با استاندارد "Biyometrik Vesikalık" آشنایی کامل دارند.   

   • رسید پرداخت هزینه‌ها (اگرچه سیستم‌های اداره نفوس به صورت آنلاین به سیستم بانکی متصل هستند، همراه داشتن رسید کاغذی توصیه می‌شود).

   • پاسپورت‌های قدیمی و منقضی شده (در صورت وجود) برای ابطال فیزیکی.   

   • برای افراد زیر ۱۸ سال، حضور والدین و ارائه رضایت‌نامه محضری (Muvafakatname) الزامی است، مگر اینکه والدین همزمان در اداره حضور داشته باشند.   

3. مراجعه و ثبت بیومتریک: در روز تعیین شده، متقاضی به اداره نفوس منطقه (İlçe Nüfus Müdürlüğü) مراجعه کرده و پس از احراز هویت، اثر انگشت (برای افراد بالای ۷ سال) و امضای دیجیتال ثبت می‌شود.

4. تحویل پستی: پاسپورت چاپ شده معمولاً ظرف ۱ تا ۳ روز کاری (در کلان‌شهرها) و تا ۷ روز (در مناطق دورافتاده) توسط پست دولتی (PTT) به آدرس اعلام شده ارسال و صرفاً به خود شخص یا بستگان درجه یک تحویل داده می‌شود.   

اخذ پاسپورت ترکیه با خرید ملک و سرمایه‌گذاری (قوانین ۲۰۲۵)

برنامه شهروندی از طریق سرمایه‌گذاری ترکیه (Turkey Citizenship by Investment Program) که در سال ۲۰۱۷ راه‌اندازی شد، یکی از موفق‌ترین برنامه‌های مهاجرتی در جهان است. این برنامه مسیری مستقیم برای دریافت پاسپورت ترکیه (معمولاً نوع قرمز) بدون نیاز به اقامت قبلی فراهم می‌کند. با این حال، قوانین این برنامه در سال‌های اخیر دستخوش تغییرات اساسی شده است.

روند تغییر حداقل مبلغ سرمایه‌گذاری

• ۲۰۱۷: شروع برنامه با حداقل سرمایه‌گذاری ۱ میلیون دلار در املاک.

• ۲۰۱۸: کاهش چشمگیر مبلغ به ۲۵۰,۰۰۰ دلار که منجر به هجوم سرمایه‌گذاران شد.

• ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۵: افزایش مجدد حداقل مبلغ خرید ملک به ۴۰۰,۰۰۰ دلار آمریکا به دلیل تورم قیمت مسکن و واکنش‌های داخلی.   

روش‌های قانونی دریافت شهروندی در سال ۲۰۲۵

طبق آیین‌نامه اجرایی قانون شهروندی ترکیه، روش‌های زیر برای اخذ پاسپورت معتبر هستند:

1. خرید املاک و مستغلات (Real Estate):

   • مبلغ: حداقل ۴۰۰,۰۰۰ دلار آمریکا.

   • شرط نگهداری: ملک خریداری شده باید دارای «شرح عدم فروش» (Satılamaz Şerhi) به مدت ۳ سال در سند رسمی (Tapu) باشد.   

   • چالش‌های جدید ۲۰۲۵: سخت‌گیری در گزارش‌های ارزیابی (Ekspertiz Raporu) بسیار شدید شده است. دولت تنها گزارش شرکت‌های معتمد خود را قبول می‌کند تا از بیش‌ارزش‌گذاری ملک‌ها (Overvaluation) جلوگیری کند. همچنین، ملک نباید قبلاً توسط یک خارجی دیگر برای شهروندی استفاده شده باشد.   

   • گواهی خرید ارز (DAB): خریدار باید ارز خارجی را به لیر تبدیل کرده و گواهی DAB (Döviz Alım Belgesi) را از بانک دریافت کند؛ پرداخت مستقیم دلار به فروشنده ممنوع است.

2. سپرده‌گذاری بانکی (Bank Deposit):

   • مبلغ: حداقل ۵۰۰,۰۰۰ دلار آمریکا (یا معادل آن).

   • شرایط: سپرده‌گذاری در یکی از بانک‌های فعال در ترکیه به مدت ۳ سال با تعهد عدم برداشت اصل سرمایه. سود بانکی به سرمایه‌گذار تعلق می‌گیرد و قابل برداشت است.   

   • حساب‌های YUVAM: بانک مرکزی ترکیه برای تشویق این روش، حساب‌های سپرده حفاظت‌شده (Kur Korumalı) را ارائه می‌دهد که علاوه بر سود بانکی، اصل سرمایه دلاری را در برابر کاهش ارزش لیر تضمین می‌کند.

3. سایر روش‌ها:

   • خرید اوراق قرضه دولتی به ارزش ۵۰۰,۰۰۰ دلار با سررسید ۳ ساله.

   • سرمایه‌گذاری ۵۰۰,۰۰۰ دلار در صندوق‌های سرمایه‌گذاری املاک (REIT) یا صندوق‌های خطرپذیر.   

   • ایجاد اشتغال دائم برای حداقل ۵۰ شهروند ترک با تایید وزارت کار و تامین اجتماعی.   

مناطق ممنوعه استانبول برای خرید ملک (لیست قرمز)

یکی از حیاتی‌ترین نکات برای متقاضیان در سال ۲۰۲۵، توجه به لیست «محله‌های بسته» است. وزارت کشور ترکیه برای کنترل تراکم جمعیتی اتباع خارجی، ثبت اقامت و آدرس را در ۱,۱۶۹ محله در سراسر کشور ممنوع کرده است.   

• استانبول: مناطق محبوبی مانند اسنیورت (Esenyurt)، فاتیح (Fatih)، بی‌اوغلو (Beyoğlu) و شیشلی (Şişli) دارای محله‌های متعددی هستند که در لیست قرمز قرار دارند.   

• ریسک: اگر ملکی در این مناطق خریداری شود، ممکن است سند صادر شود، اما اجازه اقامت (Ikamet) صادر نخواهد شد و این می‌تواند پروسه شهروندی خانواده را مختل کند. استعلام وضعیت محله پیش از خرید الزامی است.

تغییر نام در پاسپورت ترکیه؛ یک فرصت منحصر‌به‌فرد

یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد قوانین تابعیت ترکیه (قانون شماره ۱۳۵۳)، امکان تغییر کامل نام و نام خانوادگی در بدو دریافت شهروندی است.   

• فرصت: متقاضی می‌تواند یک نام کاملاً تُرکی (مثلاً تبدیل «محمد» به «Mehmet» یا انتخاب نامی جدید مانند «Aras») انتخاب کند یا نام خارجی خود را با حروف لاتین حفظ کند.

• محدودیت: نام انتخابی نباید شامل حروف غیرمجاز در الفبای ترکی (مانند W, Q, X) باشد و نباید بیش از دو کلمه باشد. این تغییر نام در روزنامه رسمی ثبت می‌شود و هویت جدید فرد در سیستم بانکی و اداری ترکیه رسمیت می‌یابد.   

با پاسپورت ترکیه به کدام کشورها می‌توان سفر کرد؟ (لیست بدون ویزا)

ارزش واقعی یک پاسپورت در آزادی سفری است که برای دارنده آن فراهم می‌کند. تحلیل‌های سال ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که پاسپورت ترکیه در مسیری رو به رشد قرار دارد.

رتبه جهانی پاسپورت ترکیه در سال ۲۰۲۵

در آغاز سال ۲۰۲۵، پاسپورت ترکیه با صعود ۶ پله‌ای به رتبه ۴۶ جهانی دست یافته است. این بهبود رتبه ناشی از توافقات جدید لغو روادید و بازگشایی‌های دیپلماتیک است. دارندگان پاسپورت عادی ترکیه می‌توانند به ۱۱۶ تا ۱۲۶ مقصد (بسته به منبع آماری) بدون ویزا، با ویزای فرودگاهی یا ویزای الکترونیکی سفر کنند.   

مقاصد استراتژیک بدون ویزا

1. آسیا و اقیانوسیه: پاسپورت ترکیه کلید طلایی شرق آسیاست. کشورهای ژاپن (۹۰ روز)، کره جنوبی (۹۰ روز)، سنگاپور (۳۰ روز)، مالزی (۹۰ روز)، تایلند و هنگ‌کنگ همگی بدون ویزا هستند. این سطح دسترسی برای یک پاسپورت خاورمیانه‌ای بی‌نظیر است و فرصت‌های تجاری عظیمی را فراهم می‌کند.   

2. آمریکای لاتین: تقریباً تمامی کشورهای آمریکای جنوبی و مرکزی (برزیل، آرژانتین، شیلی، کلمبیا، پاناما و...) لغو روادید کامل هستند. این منطقه برای گردشگری و تجارت بدون هیچ مانعی در دسترس شهروندان ترک است.   

3. اروپا (غیر شنگن): کشورهای حوزه بالکان (صربستان، مونته‌نگرو، بوسنی، آلبانی، مقدونیه شمالی) و اروپای شرقی (بلاروس، مولداوی، اوکراین) بدون ویزا هستند.

وضعیت ویزای شنگن و سیستم ETIAS

بزرگترین چالش پاسپورت عادی ترکیه، عدم دسترسی بدون ویزا به منطقه شنگن است.

• وضعیت فعلی: شهروندان عادی برای ورود به اتحادیه اروپا نیاز به ویزای نوع C دارند.

• سیستم ETIAS (اطلاعات و مجوز سفر اروپا): این سیستم جدید که قرار است در آینده اجرایی شود، یک ویزا نیست بلکه یک پیش‌مجوز سفر برای شهروندان کشورهای معاف از ویزا (مانند آمریکا یا ژاپن) است.

• رفع ابهام بزرگ: شایعاتی وجود داشت که دارندگان پاسپورت سبز ترکیه باید ETIAS بگیرند. اما هیئت نمایندگی اتحادیه اروپا در ترکیه رسماً اعلام کرده است که شهروندان ترکیه (شامل دارندگان پاسپورت سبز، خاکستری و سیاه) از سیستم ETIAS معاف هستند. دلیل فنی این است که ترکیه در لیست کشورهای "Visa-exempt" اتحادیه اروپا نیست؛ بنابراین دارندگان پاسپورت قرمز همچنان ویزا می‌گیرند و دارندگان پاسپورت‌های خاص (که طبق معاهدات دوجانبه معاف هستند) بدون نیاز به ثبت در ETIAS و صرفاً با ارائه پاسپورت خود سفر می‌کنند.   

کارت آبی (Mavi Kart) و قوانین تابعیت دوگانه در ترکیه

ترکیه کشوری است که تابعیت دوگانه (Dual Citizenship) را به رسمیت می‌شناسد. این بدان معناست که شهروندان خارجی پس از دریافت پاسپورت ترکیه، نیازی به ترک تابعیت اصلی خود ندارند (مگر اینکه کشور اصلی آن‌ها چنین اجباری داشته باشد).   

کارت آبی (Mavi Kart) چیست و چه کاربردی دارد؟

برخی کشورها (مانند آلمان در قوانین گذشته یا اتریش) اجازه تابعیت دوگانه را نمی‌دهند. شهروندان ترک ساکن این کشورها مجبور بودند برای اخذ تابعیت میزبان، تابعیت ترکیه را ترک کنند. دولت ترکیه برای حفظ ارتباط حقوقی با این دیاسپورا، «کارت آبی» را ایجاد کرد.   

• حقوق دارنده: دارندگان کارت آبی تقریباً تمامی حقوق شهروندی ترکیه را دارند: اقامت دائم، حق کار بدون نیاز به مجوز، حق خرید و فروش ملک، حق ارث و استفاده از خدمات بانکی و آموزشی.   

• تفاوت با شهروندی کامل: آن‌ها تنها از ۴ حق سیاسی و حاکمیتی محروم هستند:

  1. حق رأی دادن و کاندیدا شدن در انتخابات.

  2. انجام خدمت وظیفه عمومی (سربازی).

  3. استخدام در پست‌های رسمی دولتی (Memur) که نیاز به تایید امنیتی ملی دارد.

  4. حق واردات خودرو با معافیت‌های خاص شهروندی.   

این کارت برای کسانی که به دلایل قانونی مجبور به خروج از تابعیت ترکیه شده‌اند، یک ابزار حیاتی است که در سال ۲۰۲۵ نیز همچنان با قدرت پابرجاست.

کلام آخر: کدام پاسپورت ترکیه مناسب شماست؟

بررسی جامع انواع پاسپورت ترکیه در سال ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که این سند هویتی، ابزاری چندوجهی با کارکردهای متفاوت است.

1. برای شهروندان عادی و سرمایه‌گذاران: پاسپورت قرمز ترکیه، اگرچه هنوز کلید دروازه‌های شنگن نیست، اما به عنوان یکی از قدرتمندترین پاسپورت‌های منطقه، دسترسی بی‌نظیری به قطب‌های اقتصادی آسیا و بازارهای نوظهور آمریکای لاتین فراهم می‌کند. سرمایه‌گذاری ۴۰۰,۰۰۰ دلاری، با وجود افزایش قیمت، همچنان مسیری سریع و مطمئن برای کسب این هویت جهانی و برخورداری از مزایای آن است.

2. برای نخبگان اداری: سیستم پاسپورت‌های سبز و سیاه، نوعی «ویزای شنگن مادام‌العمر» را برای قشر خاصی از جامعه فراهم کرده است که مزیت دیپلماتیک ترکیه را حتی در شرایط سخت سیاسی حفظ می‌کند. معافیت از ETIAS نشان‌دهنده تداوم این امتیاز ویژه است.

3. چشم‌انداز آینده: با توجه به تورم تعرفه‌های دولتی و سخت‌گیری‌های ملکی، دریافت پاسپورت ترکیه در حال تبدیل شدن به یک کالای لوکس‌تر است. با این حال، ثبات قوانین تابعیت دوگانه و زیرساخت‌های قوی کنسولی، آن را همچنان به گزینه‌ای جذاب برای ایرانیان و سرمایه‌گذاران بین‌المللی تبدیل می‌کند.

این گزارش تأیید می‌کند که پاسپورت ترکیه، فراتر از رنگ جلدش، سندی است که وزن ژئوپلیتیک این کشور را در جیب شهروندانش قرار می‌دهد.